MENTAL  RETARDASYON  (MR)

 

Mental retardasyon,  grip,  şeker, anemi, ve benzerleri gibi özel tıbbi bir bozukluk değildir.

Aynı zamanda  akıl sağlığının sonradan bozulması durumu da değildir.

Ve  tam olarak tedavisi mümkün değildir. Bu nedenle aşağıda da açıkladığım gibi  korunma; eğitim, bilinçli yaklaşım çok önemlidir.

 

MENTAL  RETARDASYON  tanımı  kişileri hayat boyu etiketleyen bir kavram olduğundan  uzunca bir süredir yerine  ENTELEKTÜEL  YETERSİZLİK (Intellectual   disability; ID) tanımı konmaya çalışılmaktadır.

MR,ID ,  çevreye uyun yeteneğinde azalma ile birlikte bilişsel  yeteneğin  kronolojik  yaş için  olması gereken  ortalamanın belirgin olarak altında olması demektir. Bu tanımı daha  iyi anlamak için bilişsel gelişim kavramına bir bakmak gerekir.

 

Bilişsel   Gelişim:

 

Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde gelişime BİLİŞSEL GELİŞİM adı verilmektedir. Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama, düşünme yollarının daha kompleks ve etkili hale gelme sürecidir ( Sönmez, 2000, sayfa 90 ).

Piaget’ ye göre, Bilişsel Gelişim  dört evrede gerçekleşir:

(Jean Piaget, (1896 - 1980) yılları arasında ya­şamış olan İsviçreli ünlü psikolog.)

 Duyusal motor dönem (0-2 yaş)

1. İşlem öncesi dönem (2-5/6 yaş)
2. Somut işlemler dönemi
3. Soyut işlemler dönemi
4. Soyut  işlemler dönemi

 

Söz konusu olan azalmış bilişsel yetenek tanısı standart testler ile konmalıdır. Ancak bu testler 3 yaşından küçük çocuklarda  kesin belirleyici olamadığından; bu yaşa kadar gelişimsel  gerilikten söz edilir.

MR,ID   toplumda %1- 3  arası sıklıkta görülmektedir. Çeşitli nedenleri olduğu bilinmekle beraber  tıbbi açıdan sadece %25  i  için kesin tanı konabilmektedir.

.

BELİRTİLER

MR,ID  problemine sahip bireyler  gündelik hayatın sıradan  rutinleri  ile baş edebilecek ; ve bu yaşam içinde kendilerini geliştirebilecek  zihinsel yetenekten yoksundurlar. Bu eylemler arasında  iletişim, kendi kendine bakabilme, konuşma, temizlik ve korunma, okul, iş ve sosyal hayatın gereklerini yerine  getirebilme sayılabilir.

MR,ID  problemli kişilerin yaşam sürdürebilme yetenekleri  ve hastalık belirtileri durumlarının  derecesine göre değişmektedir.

MR,ID  şiddetine göre 4 derecede ortaya çıkabilir:

Hafif  MR,ID  IQ düzeyi 50-70 derece arası:

Matematik ve okumada belli seviyelere ulaşabilirler. Toplum içinde yaşayabilme, iş sahibi olabilme yetenekleri vardır.

Orta  MR,ID  IQ düzeyi  35-49  derece arası:

Basit  aktiviteleri gerçekleştirebilirler,  basit anlamda kendilerine bakım sağlayabilirler.

Şiddetli  MR,ID    IQ düzeyi   20-34  derece arası:

Bakım ve desteğe ihtiyaçları olsa da, basit tekrar  gerektiren bakım aktivitelerini gerçekleştirebilirler.

Belirgin  MR,ID  IQ  düzeyi  20 derecenin altında olanlar:

Kendilerine bakabilme yetenekleri yoktur.

 

KORUNMA

MR,ID  kesin tedavisi olamayan bir durumdur. Ancak kişilerin seviyesine göre eğitim programları,  aileye ve çocuğa psikolojik destek  önemli yer tutmaktadır. Asıl önemli olan ise gerek hamilelikte ; gerek  doğum esnasında ve de çocuklukta neden olabilecek faktörlerden anneyi ve bebeği koruyabilmektir. MR,ID  nedenlerine  başlıklar halinde bakacak olursak:

 

1.Hamilelikte , doğum anında  ya da doğumdan sonra  karşılaşılan enfeksiyon ajanları:

Konjenital  CMV

Konjenital  rubella

Konjenital  toxoplazmoz

Ensefalit

HIV  enfeksiyonları

Listeriosis

Menenjit

2.Kromozom Bozuklukları

3. Genetik  anomaliler ve kalıtımsal hastalıklar

4. Metabolik hastalıklar

5. Malnutrisyon : Yetersiz beslenme

6.Toksik etkenler  ile karşılaşmak ( Özellikle  alkol, sigaraya dikkat)

7.Travmalar

8. Açıklanamayan nedenler ki en büyük çoğunluk bu gruptadır.

 

Dikkat edecek olursak bu sıralamada 1. , 3. , 5. , 6.  maddeler  dikkatli tıbbi bakım ve kişisel bakım ile önlenebilir.

Toksik etkenler içinde alkol ve sigara kullanımı  önemli bir yer tutmaktadır.

  Beslenme yetersizliği engellenebilir;  genetik anomali ve kalıtsal hastalıklar ise anne        karnında  tanınabileceği için  bu tür problemlere sahip bebeklerin doğması engellenebilir.

Bunun yanı sıra  çeşitli  farklı  durumların  MR,ID  ile karışabileceğini  aileler  ve tıp mensupları her zaman hatırlamalıdır.

Duyma ve kulak sorunları  çocuğun sosyal ve okul  düzeyini, iletişimini engelleyebilir.

Duygusal sorunlar ve  yeterince ilgi, sevgi görmeyen çocuklardaki gelişim geriliği  MR,ID ile karışabilir.

Oturma kalkmada, yürümede sorun yaşayan çocuğun ortopedik ve nörolojik sorunları olabilir.

Örneklemeye  çalıştığım tüm bu  durumlar ailede  hatta  bazen doktorda bile  MR,ID  adına yanlış  kararlara neden olabilir.

Özetle  genetik danışmanlık,  gebelik öncesi  ve gebelikte bilinçli  anne ve baba adayları, doğum  sonrası  aile danışmanlıkları  toplumda görülme sıklığını kesinlikle azaltacaktır.

TEDAVİ VE YAKLAŞIM

MR , ID  problemine sahip olduğu tespit edilen çocuklar  multidisipliner bir kadro tarafından izlenmelidir: Çocuk doktoru,  eğitimci, dil eğitimcisi, psikolog, diyetisyen, nörolog, tıbbi fizyolog.

Ve bu ekip ailenin de  katılımı ile çocuğu  başarabileceği, yeteneklerinin elverdiği  en üst  seviyeye çekmeye çalışmalıdır.

MR,  ID  problemi olan çocuklar ile ilgilenirken tüm zayıf ve güçlü yönleri;  duygısal ortamları, beslenme  şekilleri,  ailenin sosyoekonomik ve entelektüel düzeyi göz önüne alınmalıdır.

Tüm bu derleyip yazdıklarımın ışığında  hekim olarak bence: 

Bu çocuklarda  her çocuk için genel  tıp kuralları  artı  MR,ID  sorunlu  çocuklara yönelik araştırmalara dayalı sistemler  genelde uygulanırken;  her bir MR,ID  sorununa sahip bireyin ayrı kişilik yapısına, genetiğe ve koşullara sahip olduğu da   yaklaşım sırasında göz önüne alınmalıdır. Hatta mümkünse eğitim ve davranışsal öğretileri buna göre kişiye özel yapılmaya çalışılmalıdır.

 

KAYNAKÇA:

1.  Aile Hekimliğinin Temelleri  

Philip  D. SLOANE;  Lisa M. SLATT;  Mark  H.  EBELL; 

Louis  B. JACQUES; Mindy  A. SMİTH 

2. Çocuk  Sağlığı ve Hastalıkları      Olcay  NEYZİ

3. MERCK MANUALS  SİTESİ

4.MEDLİNE PLUS

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(*) İsim : (*) E-Posta : (*) Konu :

Yorum

Güvenlik Kodu : Resimde gördüğünüz güvenlik kodunu giriniz (5 hane)